Ορθόδοξη, θεολογική προσέγγιση της σύγχρονης φιλοσοφίας του Μετανθρωπισμού

 

 

   Από τον Homo sapiens στον Homo Deus

“ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος”

A’ Κορινθ.15,26

Nino Sadzaglishvili, PHD

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

 

Λέξεις κλειδιά: Μετανθρωπισμός, τεχνητή νοημοσύνη, εσχατολογική προοπτική, σύγχρονη τεχνολογία, Θείες ενέργειες, θεολογία του σώματος, Θέωση, εικόνα του Θεού, σωτηριολογία, οντολογικός μετασχηματισμός, θεολογική-νηπτική προσέγγιση, Δημιουργία, Υπεράνθρωπος.

 

Το ενδιαφέρον μου για το συγκεκριμένο θέμα έχει ως αφετηρία τους προβληματισμούς του Αμερικανού φουτουριστή επιστήμονα υπολογιστών και συγγραφέα, Ray Kurzweil[1]. Ιδιαίτερη εντύπωση μου προκάλεσε το γεγονός ότι χρησιμοποιεί συμπληρώματα διατροφής, τα οποία έχουν ως στόχο να τον βοηθήσουν να υπερβεί τις φυσιολογικές σωματικές του δυνατότητες. Ο Kurzweil βασίζεται στις προβλέψεις του Μετανθρωπισμού. Tο βιβλίο του “Singularity is near” διερευνά αυτό ακριβώς το θέμα και η ταινία “Transcendental Man” εμπνέεται από αυτό το βιβλίο.

Επιχειρώντας να κατανοήσουμε την έννοια του Μετανθρωπισμού (ή τρανσουμανισμού) θα λέγαμε πως πρόκειται για την αξιοποίηση της υψηλής τεχνολογίας με στόχο την προσαύξηση των σωματικών, ψυχολογικών και πνευματικών δυνατοτήτων του ανθρώπου καθώς και την απαλλαγή του από τους σωματικούς περιορισμούς τους οποίους του επιβάλλει η βιολογική φύση όπως η φθορά, η παρακμή, ο πόνος και ακόμη ο ίδιος ο θάνατος.

Στις συνθήκες της ταχύρυθμης ανάπτυξης των τεχνολογιών σύμφωνα με τον φιλόσοφο Nick Bostrom, υπάρχει πραγματική πιθανότητα να οδηγηθούμε μελλοντικά σε ένα υπερ-ανθρώπινο επίπεδο τεχνητής υπερ-νοημοσύνης (ASI[2]).

 
Ο Bostrom αναφέρει τρεις τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να λειτουργήσει η ASI: «ως προφήτης (oracle), ως τζίνι (genie) και ως μονάρχης (sovereign). Ως προφήτης, θα απαντούσε σε όλες τις ερωτήσεις μας. Ως τζίνι, θα εκτελούσε όλες τις εντολές μας. Ως μονάρχης, θα κυβερνούσε τον κόσμο με μια εντολή αορίστου χρόνου η οποία θα του επέτρεπε να λειτουργεί για την επίτευξη ευρέων και πιθανώς πολύ μακροπρόθεσμων στόχων[3].»

Στο “The Singularity Is Near”, ο Kurzweil εξετάζει το επόμενο βήμα σε αυτή την αδυσώπητη εξελικτική διαδικασία: η ένωση ανθρώπου και μηχανής κατά την οποία η γνώση και οι δεξιότητες που είναι ενσωματωμένες στον ανθρώπινο εγκέφαλο θα συνδυαστούν με την πολύ μεγαλύτερη δύναμη, ταχύτητα και ικανότητα επεξεργασίας και μεταφοράς γνώσης των δημιουργημάτων μας[4].
Ο “νέο-προφήτης” της τεχνολογίας Kurzweil στο βιβλίο του προσπαθεί να βρει αναλογίες ανάμεσα  στον ανθρώπινο εγκέφαλο και τον υπολογιστή. Ένας super-εγκέφαλος είναι ο απώτερος στόχος και  το είδωλο του Μετανθρωπισμού και  του Υπερανθρωπισμού. Ακόμη και οι τίτλοι και οι υπότιτλοι του βιβλίου του «When humans transcend biology» καθώς επίσης και ο τρόπος διατύπωσης των προβληματισμών τους οποίους αναφέρει στον ιστότοπό του π.χ. “Living Forever” ή “How to Build a Brain[5]” είναι προκλητικοί, αποκλίνουν από την στόχευση της επωφελούς, τεχνολογικής προόδου και  εισάγουν ένα νέο φιλοσοφικό, ανθρωπολογικό όραμα. Σύμφωνα με τον Kurzweil μέχρι το το 2045 η AGI (Artificial General Inteligence[6]) θα έχει φτάσει σε σημείο μίας τόσο ακραίας ανάπτυξης τεχνολογιών ώστε να ξεπερνά την ανθρώπινη νοημοσύνη. Για να αυξήσει τις πιθανότητες να είναι ζωντανός μέχρι το έτος 2045, ο Kurzweil λαμβάνει ειδικά χάπια και συμπληρώματα τα οποία συμβάλλουν στη μακροζωία.

Ο Kurzweil διαχωρίζει την ιστορία της ανθρωπότητας σε περιόδους και καταλήγει σε τολμηρές προγνώσεις. Πιστεύει για παράδειγμα ότι στην έκτη και τελευταία εποχή της εξέλιξης, η ανθρώπινη νοημοσύνη θα διαποτίσει εκτενώς την ύλη και την ενέργεια του περιβάλλοντος. Προβλέπει την επέκταση της ανθρώπινης νοημοσύνης πέρα από τη Γη, οραματιζόμενος ένα μέλλον όπου η νοημοσύνη μας θα διαχέεται σε όλο τον φυσικό κόσμο. Ο Kurzweil προβλέπει ότι εντός του 21ου αιώνα, θα έχουμε τη δυνατότητα να εμποτίσουμε το ηλιακό μας σύστημα με νοημοσύνη χρησιμοποιώντας αυτο-αναπαραγόμενες μη βιολογικές οντότητες, και αυτή η νοημοσύνη θα επεκταθεί τελικά και θα κατακλύσει ολόκληρο το σύμπαν. Σύμφωνα με την οπτική του Kurzweil, αυτό το συνειδητό σύμπαν συνιστά μια εκδήλωση του Θεού. Στην Ουσία παρουσιάζει ένα μοντέλο εναλλακτικού σύμπαντος το οποίο είναι κατά κάποιο τρόπο ασύμβατο με τη Δημιουργία του Θεού[7].
Στο συγκεκριμένο ερευνητικό πεδίο αναφορές σε έννοιες οι οποίες εμπεριέχουν τα προθήματα  “Τρανς” ή “Υπέρ”  συνοδεύονται από τεχνολογικές προκλήσεις και εγείρουν σημαντικούς, υπαρξιακούς προβληματισμούς.
Το φανταστικό σενάριο αναφορικά με τις μελλοντικές προοπτικές στις οποίες αναφερθήκαμε προσομοιάζει με όνειρο για τη φιλοσοφική λίθο και είναι επισφαλές, διότι αφενός απειλεί την ορθή κατανόηση της ψυχικής και σωματικής ενότητας του ανθρώπου και αφετέρου οδηγεί στην οντολογική αυτονόμηση και στην προσπάθεια αυτοθέωσης του ανθρώπου.

Ο Χριστιανισμός προσδοκά την απελευθέρωση από τη μεταπτωτική, χωϊκή πραγματικότητα αποκαλύπτοντας την εσχατολογική προοπτική του “μέλλοντος αιώνος” όμως το σώμα και η ύλη σε “αυτό τον αιώνα” προσλαμβάνουν ιδιαίτερη ανθρωπολογική και Εκκλησιολογική αξία.

Θα επιχειρήσουμε να εξετάσουμε εν συντομία τις θεμελιώδεις πτυχές οι οποίες σχετίζονται με το θέμα του Τρανσουμανισμού:

-Τι είναι το σώμα και η ύλη σύμφωνα με το χριστιανικό ανθρωπολογικό δόγμα;

-Τι είναι ο Μετανθρωπισμός και σε τι στοχεύει;

-Γιατί η Εκκλησία είναι επικριτική αναφορικά με τους στόχους του Μετανθρωπισμού; Είναι πράγματι οπισθοδρομική όπως νομίζουν μερικοί ή διαβλέπει σοβαρούς κινδύνους ακύρωσης και κατάργησης αξονικών, ορθόδοξων ανθρωπολογικών διδασκαλιών;

 

Σύμφωνα με τη χριστιανική κοσμοθεωρητική αντίληψη, η ύλη δεν ήταν ποτέ μανιχαϊστικά κατακριτέα. Η ορθόδοξη θεολογία ποτέ δεν υιοθέτησε την άποψη ότι η ύλη πρέπει να αποσυντεθεί ή να χάσει την ουσία της ή να αλλοιωθεί και να μεταμορφωθεί. Πριν από τον δεύτερο αιώνα, οι προσευχές για τον καθαγιασμό της ύλης (π.χ. του νερού) δεν υπήρχαν καθόλου, εφόσον ό,τι δημιούργησε ο Θεός εθεωρείτο apriori καλό.[8] 

Ο Απόστολος Παύλος αντιλαμβάνεται την μεταπτωτική κατάσταση του ανθρώπου ως ένα είδος ασθένειας και αναφέρεται με σαφήνεια στην καινή κτίση, τη Βασιλεία των Ουρανών[9] στην όγδοη ημέρα[10]. Με την επιστροφή στην προπτωτική πραγματικότητα συντελείται η σωτηριολογική αποκατάσταση του ανθρώπου. Δεν πρόκειται όμως για μια βίαιη διάρρηξη της ενότητας ψυχής και σώματος κατά την οποία το σώμα διώκεται ως βάρος και αδυναμία. Δεν πρόκειται για ξαναδημιουργία αλλά για αναδημιουργία.

Ο Αγ. Ειρηναίος της Λυών ισχυρίζεται ότι οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν κατά την «εικόνα του Χριστού». Σύμφωνα με τον Αγ. Ειρηναίο, ο Αδάμ διαμορφώνεται από τον Χριστό και για τον Χριστό, αρχικά υφιστάμενος ως συνδυασμός σώματος και ψυχής που εμψυχώνεται με την πνοή της ζωής από το Πνεύμα του Θεού. Ο όρος «εικόνα» συνδέεται με τον Υιό, παρόμοια με την εικόνα του αόρατου Θεού που αναφέρεται στο εδάφιο Κολοσ. 1,15, ενώ η «ομοίωσις» συνδέεται με το Πνεύμα, που αναφέρεται ως «σχήμα» του Θεού. Η εικόνα του Θεού αντιπροσωπεύει την ελεύθερη, λογική και δημιουργική προσωπικότητα με την εγγενή δυνατότητα να εμπλακεί σε συνειδητή κοινωνία με τον Θεό μέσω του Χριστού. Η ομοίωση με τον Θεό επιτυγχάνεται όταν η “ανθρώπινη εικόνα”, μέσω της άμεσης κοινωνίας με το Πρόσωπο του Λόγου του Θεού, τον Ιησού Χριστό, μεταμορφώνεται σε τετελεσμένη εικόνα θείας ζωής.[11]

Η κλήση να είναι οι πιστοί «θείας κοινωνοὶ φύσεως » (Β' Πέτρου 1,4), σύμφωνα με την Ορθόδοξη προοπτική, ανακτάται μέσω του Ιησού Χριστού, ιδιαίτερα μέσω της ζωής του που έφτασε στο αποκορύφωμά της δια μέσω του θανάτου και της Ανάστασής του. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τον Μετανθρωπισμό, ο οποίος επιδιώκει να υπερνικήσει τον θάνατο με μηχανικές, τεχνολογικές μεθόδους.

Επικεφαλής της χριστιανικής ανθρωπολογίας είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού με την ενσάρκωσή Του.

Ο σαρκωμένος Λόγος, ο Ιησούς ακόμη με το σώμα του[12] κατά τη Μεταμόρφωση στο όρος Θαβώρ και με την αναστημένη Του σάρκα είναι μια προτύπωση και προαγγελία της μελλοντικής κατάστασης του καινού εν Χριστώ ανθρώπου στην εσχατολογική προοπτική. «Η διαδικασία της Θέωσης του ανθρώπου καθοδηγείται από τη χριστολογία, και το πλαίσιο στο οποίο καρποφορεί αναδεικνύεται από την εκκλησιολογία»[13].

Το σώμα Του μετά την Ανάσταση μπορεί να περάσει μέσα από κλειστές θύρες (Ιω. 20,19) και εμφανίζεται με «άλλη μορφή» (Μάρκ. 16,12), καθιστώντας Τον μη αναγνωρίσιμο αρχικά από τους μαθητές στο δρόμο προς Εμμαούς (Λουκ. 24,16) και μετά από τους Αποστόλους στη λίμνη της Τιβεριάδας (Ιω. 21,4). Κατά τη διάρκεια των τεσσαράκοντα ημερών μεταξύ της Ανάστασης και της Ανάληψής Του, ο Ιησούς δεν είναι συνεχώς ορατός στους ακολούθους Του. Εμφανίζεται ξαφνικά και μετά αποσύρεται. Το αναστημένο σώμα του παραμένει αυθεντικά φυσικό αλλά δεν περιορίζεται πλέον από τους φυσικούς νόμους όπως εμείς στον μεταπτωτικό κόσμο. Έχει γίνει ένα πνευματικό σώμα το οποίο ενώ είναι πνευματικό διατηρεί την υλική του φύση[14].

«Ο Ιησούς Χριστός μετασχηματίζει τὸ σῶμα τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν εἰς τὸ γενέσθαι αὐτὸ σύμμορφον τῷ σώματι τῆς δόξης αὐτοῦ κατὰ τὴν ἐνέργειαν τοῦ δύνασθαι αὐτὸν καὶ ὑποτάξαι αὐτῷ τὰ πάντα.» (Φιλιπ. 3,21). Ο Χριστός, με την Ανάστασή Του, λειτουργεί ως παράδειγμα και πρόδρομος όλων των ανθρώπων. Αυτός είναι η «ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων». Αυτό που συνέβη σε Αυτόν και τη Μητέρα του Θεού[15], με τη Χάρη και το έλεος του Θεού, θα συμβεί σε όλους μας κατά τη Δευτέρα Παρουσία. Ο Άγιος Παύλος χρησιμοποιεί τον όρο «πνευματικό σώμα» σε αυτό το πλαίσιο:

«Σπείρεται σῶμα ψυχικόν, ἐγείρεται σῶμα πνευματικόν. ἔστι σῶμα ψυχικόν, καὶ ἔστι σῶμα πνευματικόν.» (Α' Κορινθ. 15,42-44)[16].

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι «πνευματικό» εδώ δεν σημαίνει «αϋλοποιημένο» αλλά «γεμάτο από τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος». Το «πνευματικό μας σώμα» στην τελική Ανάσταση δεν θα είναι άυλο ή φαντασιακό ισοδύναμο του υλικού σώματος. Αντίθετα, θα είναι ένα φυσικό σώμα διάπυρο από τη δόξα του Θεού[17]. Αρκετοί άγιοι έζησαν αυτή την κατάσταση και γι’ αυτό περπάτησαν πάνω στο νερό όπως η Οσία Μαρία η Αιγυπτία, οι άλλοι άγιοι αιωρούνταν πάνω από το έδαφος, ή εμφανίζονταν σε ένα γεωγραφικό τόπο ενώ ταυτόχρονα βρίσκονταν αλλού με το φυσικό τους σώμα.

Σύμφωνα λοιπόν με την ορθόδοξη θεώρηση το «σώμα» και η «ψυχή» συνιστούν δύο αναπόσπαστα μέρη μιας ενιαίας και αδιαίρετης ενότητας.

Ο άγιος Μάξιμος υπογραμμίζει τη σημασία της «δοξολογίας του Θεού εν σώματι». Σύμφωνα με την δική του ορθόδοξη αντίληψη το σώμα θεώνεται παράλληλα με την ψυχή. Παραμένουμε εξ ολοκλήρου άνθρωποι ψυχικά και σωματικά, αλλά μέσω της Χάριτος, γινόμαστε ολοκληρωτικά Θεοί κατά Χάριν και στην ψυχή και στο σώμα. Ομοίως, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς δηλώνει πως όταν το σώμα απαλλαγεί από τις σαρκικές επιθυμίες, δεν έλκει πλέον την ψυχή προς τα κάτω, αλλά ανεβαίνει μαζί της, μεταμορφώνοντας ολόκληρο τον άνθρωπο σε πνευματικό ον. Για να αγιασθεί ολόκληρη η Δημιουργία χωρίς να αποϋλοποιηθεί χρειάζεται πρώτα να αγιασθεί το σώμα μας χωρίς να απολέσει την υλική του διάσταση[18].

Το γεγονός ότι ο άνθρωπος καλείται να ζήσει τη Θέωση δεν σημαίνει ότι ταυτίζεται με τον Θεό, αλλά ότι ακολουθεί μια μεταμορφωτική διαδικασία ομοίωσης με τον Θεό με τη βοήθεια της Θείας Χάριτος.

Η εσχατολογία του Παλαμά, λοιπόν, δεν είναι μελλοντολογική (φουτουριστική) αλλά αγιοπνευματική. Εικονίζει θεολογικά το χριστιανικό πρότυπο του σεσωσμένου ανθρώπινου σώματος και του φυσικού κόσμου: «Εάν στον μέλλοντα αιώνα», γράφει, «το σώμα θα μοιραστεί με την ψυχή άρρητες ευλογίες, πρέπει οπωσδήποτε να τις μοιράζεται, στο μέτρο του δυνατού, εδώ και τώρα[19]»

Δεν είναι τυχαίο ότι το μυστήριο της Θείας Μετάληψης μας δόθηκε με υλική μορφή ως άρτος και οίνος, ενώ η ασκητική εμπειρία περιλαμβάνει και την ψυχή και το σώμα. Έχω διερευνήσει το ζήτημα του ανθρώπου ως ψυχοσωματικής ενότητας σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό σε μια προγενέστερη μελέτη μου.

Ο υλικός κόσμος συνδέεται με τον πνευματικό δια μέσω των Αγ. Μυστηρίων[20]. Ο άνθρωπος επιτυγχάνει την κατά Χάριν Θέωση δια μέσω της συμμετοχής στις Θείες Ενέργειες. Αυτή η μετοχή μπορεί να επιτευχθεί μέσω των Θείων Μυστηρίων, ενώ κατά τη Θεία Λειτουργία, τόσο ο χώρος όσο και ο χρόνος υφίστανται αλλαγή και υπερβαίνονται σε εσχατολογική διάσταση.

Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά, που επιδιώκει τόσο πολύ ο Μετανθρωπισμός, δηλαδή η κατάργηση του χώρου και χρόνου και η υπέρβαση των σωματικών αδυναμιών ήδη επιτυγχάνονται στον Χριστιανισμό όμως δεν έχουν καμία σχέση με την υπεροπτική αυτοθέωση, μια μορφή ψευδούς αυτοθέωσης η οποία θυμίζει την αφήγηση της απατηλής ανθρώπινης αυτοθεοποίησης στο Γ’ κεφάλαιο της Γένεσης, δηλαδή την απόπειρα των Πρωτοπλάστων να αυτονομηθούν και να ζήσουν αποξενωμένοι από τον Αληθινό Δημιουργό που είναι η πηγή της Ζωής.
Οι άνθρωποι δεν μπορούν αυτοτελώς να απελευθερωθούν από τη «δέσμευση του θανάτου». Ο Ορθόδοξος θεολόγος, Brandon Gallaher, θεωρεί τον Μετανθρωπισμό ως δαιμονικό[21] επειδή διανοίγει στον άνθρωπο την προοπτική να λατρεύει τον ίδιο του τον εαυτό. Δεν είναι δαιμονική η τεχνολογική πρόοδος αλλά η κοσμοθεωρία από την οποία εμπνέεται ο Τρανσουμανισμός.

Η υψηλότερη έκφραση της προόδου της τεχνητής νοημοσύνης είναι η επονομαζόμενη “Singularity». Όλη αυτή η νεο-φιλοσοφία και νεο-ανθρωπολογική διδασκαλία μπορεί να χαρακτηριστεί εν συντομία ως μια “Homocenric” και  “data-centric” άποψη[22].

Ο Μετανθρωπισμός θεωρεί τη δυνατότητα πνευματικής αναμόρφωσης και “θέωσης” του ανθρώπου ως αποτέλεσμα ατομικών προσπαθειών και προσωπικών επιλογών ενώ η καρδιά και ο εγκέφαλος αντιμετωπίζονται με βάση τη δυνατότητα τεχνητής βελτίωσης των λειτουργιών τους ώστε να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα επίδοσής τους (techno-result).

Αντίθετα στην Ορθόδοξη Εκκλησία το ανθρώπινο μυαλό αναδεικνύεται σε “ηγεμόνα νου” και η καρδιά εκλαμβάνεται ως  υπαρξιακό κέντρο στο οποίο αποκαλύπτεται το Φως της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος «Κύριον δε τον Θεόν αγιάσατε εν ταις καρδίαις υμών» (Α΄ Πέτρ. Γ΄ 15), γεγονός το οποίο κατ’ εξοχήν βιώνεται στον  Ησυχαστικό Μοναχισμό.

Ο Μετανθρωπισμός εκλαμβάνει τη “θέωση”[23] ως εγκόσμια τελείωση, ως φιλοσοφική λίθο, ως τεχνικό-μηχανιστικό επίτευγμα, ενώ ο Χριστιανισμός προτάσσει τη Θέωση ως καρπό της κατά Χάριν ένωσης του ανθρώπου με τον Δημιουργό Θεό και Πατέρα του εν Αγίω Πνεύματι. 

Συμπερασματικά, η διαφορά ανάμεσα στις υψηλές επιδιώξεις του Μετανθρωπισμού και της Χριστιανικής μετάβασης από την ενθαδική φθορά στην ουράνια τελειότητα είναι ότι το χριστιανικό "τρανς" δεν αποσκοπεί στον οντολογικό μετασχηματισμό και τη μεταμόρφωση της Δημιουργίας, αλλά στην επιστροφή της στην αληθινή της κλήση και στην Ευχαριστιακή της ανύψωσή πάνω από την εφήμερη, προσωρινή της κατάσταση. Ο άνθρωπος ανταποκρίνεται στο κάλεσμα του Θεού και  επιστρέφει στην αρχική προπτωτική κατάσταση του Imago Dei στην οποία βρισκόταν προτού να ενδυθεί τους «δερμάτινους χιτώνες»[24] οι οποίοι αναφέρονται στη Γένεση και συνεπιφέρουν σωματική φθορά. Ο στόχος της ορθόδοξης πνευματικής πορείας δεν είναι η πλατωνική απαλλαγή και η απελευθέρωση από το σώμα, αλλά η έλλογη, σωτηριολογική επιστροφή στην προπτωτική κατάσταση του σώματος.

Η πορεία από την φιλοσοφική σύλληψη του Νιτσεϊκού υπεράνθρωπου στην τεχνολογική επιδίωξη  της σούπερ συνείδησης[25] και της “singularity” του Kurzweil είναι η πορεία προς την ανθρώπινη αυτοτέλεια, αυτάρκεια και αυτοθέωση, ένας δρόμος που ξεκινά από τη φιλοσοφία και καταλήγει  στην τεχνολογία.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία υποδεικνύει διαχρονικά επαληθευμένες νηπτικές προτάσεις υπέρβασης των ορίων του υλικού σύμπαντος χωρίς να υποβιβάζεται η κατ’ εικόνα Θεού ταυτότητα του ανθρώπου σε πλασματική εικόνα τεχνολογικού προϊόντος.

Θεωρώ ότι η εμπεριστατωμένη, συγκριτική μελέτη του προαναφερθέντος βιβλίου του Ray Kurzweil και της δογματικής διδασκαλίας και της νηπτικής εμπειρίας της Εκκλησίας συνιστά προϋπόθεση για την καλύτερη δυνατή κατανόηση των προβλημάτων τα οποία ανακύπτουν από την φιλοσοφία του Μετανθρωπισμού και τις εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη.

To παρόν κείμενο αποτελεί εισήγηση στο Δεύτερο Συνέδριο Βιοηθικής στο Ρέθυμνο, το οποίο διοργανώθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας στα τέλη του 2024.

 

Βιβλιογραφία για το σχετικό ερευνητικό αντικείμενο[26]

Cira Calin Emilian, “The Christian-Orthodox faith and Christian Transhumanism”, Theologia Orthodoxa, Vol.65(LXV),2020, June  http://www.studia.ubbcluj.ro/download/pdf/1308.pdf, ανάκτηση: 22-12-2023.

Dorobantu Marius, “Imago Dei in the Age of Artificial Intelligence: Challenges and Opportunities for a Science-Engaged Theology, Christian Perspectives on Science and Technology», New Series, Vol. 1 (2022), 175–196.

https://research.vu.nl/ws/portalfiles/portal/188463322/CPOSAT_Marius_Dorobantu_Final.pdf, ανάκτηση: 22-12-2023

Gallaher Brandon, Godmanhood vs Mangodhood: An Eastern Orthodox Response to Transhumanism, studies in Christian Ethics 2019, Vol. 32(2) 200–215.   https://www.academia.edu/39929272/Godmanhood_vs_Mangodhood_An_Eastern_Orthodox_Response_to_Transhumanism_Studies_in_Christian_Ethics_32_2_2019_200_215_Gallaher, ανάκτηση: 22-12-2023

Γιαγκάζογλου Σταύρος, Μαθήματα δογματικής θεολογίας, ερμηνευτικά σχόλια στο Σύμβολο της Πίστεως, Εκδ. Δόμος 2021.

Kurzweil Ray, The Singularity Is Near: when humans transcend biology, Penguin Group, 2005, https://paisdospuntocero.files.wordpress.com/2018/04/book-kurzweil-singularity-is-near-1.pdf, ανάκτηση: 22-12-2023.

The Life of our Holy Mother Mary of Egypt, From the Great Canon, The work of Saint Andrew of Crete, Holy Trinity Monastery, Jordanwille, NY, USA, https://sourcebooks.fordham.edu/basis/maryegypt.asp, ανάκτηση: 22-12-2023.

Ware, Kallistos, "The unity of the human person: The body-soul relationship in Orthodox Theology? 

 https://apostoliki- https://apostoliki-diakonia.gr/en_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?cat=dogma&main=technology&file=Kallistos.htm

ανάκτηση: 22-12-2023.

 

 

Βοηθήματα

 

Bishop Jeffrey, “Body Work and the Work of the Body”, Journal of Moral Theology, Vol. 2, No. 1 (2013), 113-131.

Coakley Sarah, “Εschatological body: Gender, transformation and God”, T&T Clark reader in theological anthropology, Bloomsbury, 2018, 300-310.

Lucky Kate, “AI Will Shape Your Soul, But how is up to us”, 11.09.2023 https://www.christianitytoday.com/ct/2023/october/artificial-intelligence-robots-soul-formation.html

ανάκτηση: 22-12-2023.

Nelson Joseph Francis, Applying Dietrich Bonhoeffer’s Christian Conception of Responsibility to the Ethics of Artificial Intelligence Design and Development, Submitted by the requirements for the degree of a Master by Research in Theology, University of Leeds / Leeds Trinity University, School of Children, Young People, and Families and the School of Computer Science, March 2023.

Resurrection and immortality, aspects of twentieth-century Christian belief, Edited by Charles S. Duthie, Spurgeon College, London, 1979.

Tsuria, Ruth, “AI and Religion: The Voice of God in Everyday Life”, Thinking tools for AI, Religion & Culture. Network for New Media, Religion & Digital Culture Studies, 2023, 30. https://oaktrust.library.tamu.edu/bitstream/handle/1969.1/198190/Thinking%20Tools%20for%20AI%20Religion%20%26%20Culture-FINAL.pdf?sequence=4&isAllowed=y, ανάκτηση: 22-12-2023.

 

Αθήνα 2024

---

[1]  Έχει λάβει 20 επίτιμους διδακτορικούς τίτλους, έχει βραβευτεί από τρεις προέδρους των ΗΠΑ και έχει εκδόσει 7 βιβλία (5 από τα οποία ήταν US best sellers).

[2]ASI – Artificial Super Inteligence

[3] M.Dorobantu, “Imago Dei in the Age of Artificial Intelligence: Challenges and Opportunities for a Science-Engaged Theology, Christian Perspectives on Science and Technology», New Series, Vol. 1 (2022), 185.

[4]Βλ.Kurzweil Ray, The Singularity Is Near: When humans transcend biology, Penguin Group, 2005, https://paisdospuntocero.files.wordpress.com/2018/04/book-kurzweil-singularity-is-near-1.pdf, ανάκτηση: 22-12-2023. Η ηλεκτρονική μορφή του έργου του Kurzweil δεν περιέχει τις συγκεκριμένες σελίδες, βλ. κεφ.4.

[5] Βλ. Singularity is near: when humans transcend biology. “Resources and Contact Information.”

[6]Μη εποπτευόμενη εκμάθηση μηχανής χωρίς ανθρώπινη καθοδήγηση.

Mattew Gaudet, «An Introduction to the Ethics of Artificial Intelligence”, Journal of Moral Theology, Vol.11, Special Issue 1 (2022), 1-12, 5-6.

[7]B.Gallaher, Godmanhood vs Mangodhood: An Eastern Orthodox Response to Transhumanism, studies in Christian Ethics 2019, Vol. 32(2), 207.

[8]καὶ εἶδεν ὁ Θεός, ὅτι καλόν (Γεν. 1,10).

[9]ὥστε εἴ τις ἐν Χριστῷ καινὴ κτίσις· τὰ ἀρχαῖα παρῆλθεν, ἰδοὺ γέγονε καινὰ τὰ πάντα (Β΄Κορινθ. 5,17).

[10]Σύμβολο της αιωνιότητας.

Σχετικά με την εκκλησιαστική προοπτική της όγδοης ημέρας και την υπέρβαση της φθοράς βλ. Στ. Γιαγκάζογλου, Μαθήματα δογματικής θεολογίας, ερμηνευτικά σχόλια στο Σύμβολο της Πίστεως, Εκδ. Δόμος 2021,733-734.

[11]Α finite image of divine life (B. Gallaher, Godmanhood vs Mangodhood, 209).

[12]Η Εκκλησία καταδίκασε τον Δοκητισμό ως αίρεση επειδή σύμφωνα με αυτή τη διδασκαλία ο Ιησούς εφόσον ήταν Θεός δεν είχε φυσικό ανθρώπινο σώμα όπως οι κοινοί θνητοί και γι΄ αυτό δεν υπέφερε και δεν πέθανε πραγματικά κατά τη σταυρική του θυσία. Σύμφωνα με την Εκκλησία όμως το σώμα συνιστά ουσιαστικό στοιχείο της αληθινής θεανθρώπινης φύσης και συμμετέχει πλήρως στο Σωτηριολογικό γεγονός. Γι΄ αυτό και δεν διώκεται από την Εκκλησία αλλά τιμάται δεόντως.

[13] E. Cira, “The Christian-Orthodox faith and Christian Transhumanism”, Theologia Orthodoxa, Vol.65(LXV),2020, June, 75.

[14]K.Ware, "The unity of the human person...

[15]Τάφος καὶ νέκρωσις οὐκ ἐκράτησεν, ὡς γὰρ ζωῆς Μητέρα (Κοντάκιον της Κοιμήσεως της Υπεραγία Θεοτόκου, Ἦχος πλ. β’. Αὐτόμελον)

[16] K.Ware, "The unity of the human person: The body-soul relationship in Orthodox Theology?  https://apostoliki-diakonia.gr/en_n/catehism/theologia_zoi/themata.asp?cat=dogma&main=technology&file=Kallistos.htmlast

ανάκτηση: 22-12-2023.

[17]Αυτόθι.

[18] Αυτόθι.

[19] Αυτόθι.

[20] Σχετικά με τα μυστήρια βλ. Στ.Γιαγκάζογλου, Μαθήματα δογματικής θεολογίας, ερμηνευτικά σχόλια στο Σύμβολο της Πίστεως,  451, 454, 455, 509.

[21]E. Cira, “The Christian-Orthodox faith and Christian Transhumanism”, Theologia Orthodoxa, Vol.65(LXV),2020,72.

[22]B.Gallaher, Godmanhood vs Mangodhood, 203.

[23]Θα λέγαμε τον όρο Deification ο οποίος χρησιμοποιείται συχνά από τους δυτικούς ερευνητές για να τον διαφοροποιήσουμε από την ασκητική, Ορθόδοξη Θέωση.

[24]Καὶ ἐποίησε Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ καὶ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ χιτῶνας δερματίνους καὶ ἐνέδυσεν αὐτούς (Γεν. 3,21).

[25]Στην αγγλόφωνη βιβλιογραφία υπάρχει ο όρος super consciousness. Ν.S.

[26]Επειδή στον δυτικό χώρο έχει αναπτυχθεί ευρύτερος διάλογος στα θέματα του AI διερευνήσαμε κυρίως τις αγγλόφωνες χριστιανικές πηγές τις οποίες θεωρούμε ιδιαίτερα σημαντικές για τους Έλληνες αναγνώστες.