ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΥΨΩΣΙΝ (Μάρκ.η΄34-θ΄ 1).

Η ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΙΩΣΙΣ

ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

«Τί γάρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐάν κερδήσῃ τόν κοσμον ὅλον, καί ζημιωθῇ τήν ψυχήν αὐτοῦ;

Ἤ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ» (Μάρκ. η΄ 36-37).

Ὁ θεόπλαστος ἄνθρωπος δημιουργήθηκε ἀπό τόν Τριαδικόν  Θεόν «κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν αὐτοῦ» (Γενέσ. α΄ 26). Εἶναι ἡ κορωνίς τῆς Δημιουργίας. ἀνώτερος τῶν ἄλλων κτισμάτων, μέτοχος τῆς ὑλικῆς, τῆς ὁρατῆς καί τῆς πνευματικῆς καί ἀοράτου φύσεως. Καί τά πάντα ὑπέταξε ὁ Πανάγαθος ὑπό τούς πόδας αὐτοῦ.

«Καί ἔπλασεν ὁ Θεός τόν ἄνθρωπον, χοῦν ἀπό τῆς γῆς, καί ἐνεφύσησεν εἰς τό πρόσωπον αὐτοῦ πνοήν ζωῆς, καί ἐγένετο ἄνθρωπος εἰς ψυχήν ζῶσαν» (Γενέσ. β΄ 7).

Διά τοῦ θείου ἐμφυσήματος, ὁ ἄνθρωπος, πλασθείς ὑπό τοῦ Θεοῦ ἐκ προϋπαρχούσης ὕλης, γίνεται ζῶσα ὕπαρξις. Διά τοῦ θείου ἐμφυσήματος, ὑπενίσσεται τήν φύσιν τῆς ψυχῆς καί δηλώνεται ὅτι ἡ ψυχή δέν ἐπλάσθη ὅπως τό σῶμα  ἐξ ἤδη ὑπαρχούσης ὕλης, ἀλλά ἐδημιουργήθη ἐκ τοῦ μηδενός ὑπό τοῦ παντοδυνάμου Θεοῦ.

Ὁ ἄνθρωπος, διά τοῦ θείου ἐμφυσήματος, μέ τήν πνευματικήν του ψυχήν ἀνήκει καί εἰς τόν πνευματικόν κόσμον. Ἑνώνει στόν ἑαυτόν του τόν ὑλικόν και τόν πνευματικόν κόσμον καί κατά τοῦτο ἀποτελεῖ τήν κορωνίδα τῆς Δημιουργίας.

Τό θεῖον ἔμφύσημα ἐδημιούργησε στόν ἄνθρωπον τήν πνευματικήν καί ἀθάνατον ψυχήν του.

Ὁ ἀείμνηστος  Ἀρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακόπουλος, στήν Ἑρμηνεία τῆς Γενέσεως,  εὐστόχως,  σημειώνει ὅτι ἡ ψυχή: «Οὐδέν κοινόν ἔχει πρός τήν ὕλην οὐδέ πρός τήν ἀνθρωπίνην ἀναπνοήν, ἀλλά εἶναι πνευματικῆς φύσεως. Χαρακτηρίζεται δέ τό ἐμφύσημα ὡς πνοήν ζωῆς, διότι ἡ ψυχή εἶναι ἡ πηγή τῆς ζωῆς τοῦ σώματος καί αὐτή ἐνεργεῖ, ὥστε νά ἀναπνέῃ τό ἀνθρώπινον σῶμα καί ζῇ. Τό θεῖον ἐμφύσημα δέν θέλει νά εἴπῃ, ὅτι  ἡ ψυχή εἶναι ἀπόρροια τοῦ Θεοῦ-καί αὐτή ἡ ἀνθρωπίνη ἀναπνοή δέν εἶναι ἀπόρροια τῆς οὐσίας τοῦ ἀναπνέοντος- ἀλλά διά τοῦ ἐμφυσήματος δηλοῦται συμβολικῶς, ὅτι ἡ ψυχή δέν ἐπλάσθη ὡς τό σῶμα ἐξ ὑπαρχούσης ὕλης, ἀλλά ἀμέσως ὑπό τῆς θείας παντοδυναμίας ἐδημιουργήθη ἐκ τοῦ μηδενός καί συνεδέθη μετά τοῦ σώματος. Κατά τήν ψυχήν ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὅμοιος μέ τόν Θεόν, οὐχί τέλειος πλασθείς, ὡς εἶναι Ἐκεῖνος τέλειος, ἀλλά διά τῆς πνευματικῆς ψυχῆς του ἔχει τήν δύναμιν, διά τῆς διανοίας νά  γνωρίζῃ τόν Θεόν, διά τῆς καρδίας καί θελήσεως νά ἀγαπᾷ Αὐτόν καί διά τῆς ἀθανάτου ψυχῆς του νά γίνῃ μέτοχος τῆς ἐν τῇ ἀθανασίᾳ εὐτυχίας τοῦ Θεοῦ. Μόνον ὁ Κ.Η.Ι.Χ. εἶναι τέλειον «ἀπαύγασμα καί χαρακτήρ τῆς ὑποστάσεως Αὐτοῦ» Ἑβρ. α΄ 3» (Ἰ. Γιαννακοπούλου,  σχόλιον εἰς Γένεσ. β΄ 7, Ἔκδ. Β΄, Αθῆναι 1960, σελ.48-49).

Ὅ,τι, λοιπόν, πολύτιμον ἔχει ὁ ἄνθρωπος  εἶναι αὐτό τό θεῖον ἐμφύσημα, πού δίνει ζωή στόν ἄνθρωπον καί μόνον δι’ αὐτοῦ ὀ ἄνθρωπος γίνεται ζωντανή ὕπαρξις. «Ἁγίῳ Πνεύματι πᾶσα ψυχή ζωοῦται καί καθάρσει ὑψοῦται λαμπρύνεται, τῇ Τριαδικῇ Μονάδι ἱεροκρυφίως».

Τό σῶμα εἶναι φθαρτό. Ἡ Ψυχή εἶναι ἄφθαρτη, ἀθάνατη, ἀνώλεθρη. Εἶναι τό θεῖον, τό ἱερόν, τό ἔμφυτον σέ κάθε ἄνθρωπον δῶρον, δόσις ἀγαθή καί δώρημα τέλειον, τοῦ Θεοῦ διά τοῦ θείου ἐμφυσήματος, καί  τό ὁποῖον ὁ ἄνθρωπος ὀφείλει νά φροντίζει ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ.

Τό σῶμα πού χωρίζεται ἀπό τήν ψυχή εἶναι νεκρόν, εἶναι τό σῶμα τοῦ Ἀδάμ ἄνευ τῆς πνοῆς τοῦ Δημιουργοῦ. Ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα εἶναι θάνατος, Χειρότερος ὅμως θάνατος εἶναι τό νά μή φροντίζῃ ὁ ἄνθρωπος τήν ἀθάνατη ψυχή του , νά μή φροντίζῃ τήν καθαρότητα τῆς ψυχῆς του.

Ὁ ἀνδρῶν ἁπάντων σοφώτατος Σωκράτης, μέ τή Χάρι τοῦ, ἀγνώστου τότε  εἰς τά ἔθνη, Θεοῦ  ἐκήρυττε ὅτι: «Ὑπέρ πάντα ἡ ἐπιμέλεια καί ἡ τελείωσις τῆς ψυχῆς. Ἔστι ψυχή παντάπασιν ἀθάνατον καί ἀνώλεθρον» (Πλάτ. Φαίδ. Β XXXVII,88b, LVII, c).

Ὁ Μέγας Βασίλειος εἰς τήν Ὁμιλία του εἰς τό· «Πρόσεχε σεαυτῷ...» λέγει: «Πρόσεχε σεαυτῷ. Ὑπερόρα σαρκός παρέρχεται γάρ. Ἐπιμελοῦ ψυχῆς πράγματος ἀθανάτου».

Τό Θεῖον ἔμφύσημα, ἡ ψυχή ὑπάρχει καί ζωοποιεῖ τόν ἄνθρωπον καί εἶναι ἀθάνατη καί ἀνώλεθρη. Ἀκατάληπτη ὅμως εἶναι ἡ οὐσία καί ἡ φύσις της καθώς ἀκατάληπτος εἶναι καί ὁ τρόπος διά τοῦ ὁποίου ὁ πανάγαθος συνδέει τήν ψυχή μέ τό σῶμα.

Εἷναι τό Θεῖον δῶρον, πού κάνει τόν ἄνθρωπον ζωντανή ὕπαρξι καί τόν ὁδηγεῖ  πρός τά ἄνω, νά φέρεται καί νά ἀναπαύεται μόνον ἐν τῷ Θεῷ. Εἷναι ὅ, τι πιό πολύτιμο ἔχει ὀ ἄνθρωπος καί τό ὁποῖον ὀφείλει νά φροντίζει πάνω ἀπό ὅλα. Ἡ ψυχή εἶναι ἀνώτερη ἀπό ὁλόκληρο τόν κόσμο καί δέν ὑπάρχει ἀντάλλαγμα τῆς Ψυχῆς.

Ὁ Κύριος τονίζει τήν ἀξία τῆς ἀθανάτου ψυχῆς καί λέγει: «Τί ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐάν κερδήσῃ τόν κόσμον ὅλον, καί ζημιωθῇ τήν ψυχήν αὐτοῦ;

Ἤ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ» (Μάρκ. η΄36-37). Τό κέρδος γιά τόν ἄνθρωπον εἶναι ἡ σωτηρία τῆς ἀθανάτου ψυχῆς του, διότι τί θά ὠφελήσῃ τόν ἄνθρωπον, ἐάν κερδήσῃ ὅλον αὐτόν τόν ὑλικόν κόσμον, πού εἶναι φθαρτός καί ἐπελθόντος τοῦ θανάτου ἐξαφανίζεται,  καί εἰς τό τέλος χάσει τήν ἀθάνατη ψυχή του; Ἤ ἐάν χάσῃ τήν ψυχή του, τί θά δώσῃ ὡς ἀντάλλαγμα, γιά νά τήν ἐξαγοράσῃ ἀπό τόν αἰώνιον χαμό;

Ὁ θεηγόρος Γρηγόριος λέγει ὅτι τό θεῖον ἐμφύσημα, ἡ ψυχή εἶναι τρόπον τινά «σύνδεσμος τῆς ὁρατῆς τε καί ἀοράτου φύσεως».

Ὁ Θεός μέ τή δική του πνοή ἔδωκε στόν ἄνθρωπο λογική καί νοερή ψυχή καί τό ἀποκαλοῦμε  θεία εἰκόνα, λέγει ὁ ἱερός Δαμασκηνός: « τό μέν γάρ «κατ’ εἰκόνα» τό νοερόν δηλοῖ καί αὐτεξούσιον, τό δέ «καθ’ ὁμοίωσιν» (δηλώνει) τήν τῆς ἀρετῆς κατά τό δυνατόν ὁμοίωσιν» (Ἕκδοσις ἀκριβής...12 (26)).

Πολλοί δυστυχῶς ἄνθρωποι ἀπ’ ἀρχῆς καί μέχρι σήμερα, ἀντί νά φροντίζουν τήν ψυχή τόσον ὥστε νά φθάσῃ ἀπό τό «κατ’ εἰκόνα» εἰς τό «καθ’ ὁμοίωσιν», δηλαδή νά ὁμοιάσῃ μέ τόν Δημιουργόν της εἰς τήν ἀγαθότητα, τήν ἀγάπη καί ἐν γένει εἰς τάς ἀρετάς, ἀσχολοῦνται μέ  τό ἀκατάληπτον τῆς ψυχῆς, μέ τό· τί εἶναι κατά τήν οὐσίαν καί φύσι τό θεῖον ἔμφύσημα. Ἡ οὐσία καί φύσις τῆς ψυχῆς καί «τό  πῶς συνέδεσε ὁ Θεός τήν ψυχήν μέ τό σῶμα εἶναι μέρος τοῦ μυστηρίου τῆς Θεότητος καί εἶναι ἀκατάληπτον, ὅπως ὁ Θεός εἶναι ἀκατάληπτος κατά τήν φύσιν καί τήν οὐσίαν Του. Ὁ ἱερός Δαμασκηνός(ἔνθ’ἀνωτ. Α(4)), λέγει: «Ὅτι μέν οὖν ἔστι Θεός δῆλον· τί δέ ἐστι κατ’ οὐσίαν καί φύσιν  ἀκατάληπτον τοῦτο παντελῶς καί ἄγνωστον». Κατά τούς ἁγίους Πατέρες οἱ ὅροι «οὐσία» καί «φύσις» εἶναι ταυτόσημοι.

Ὁ ἱερός Γρηγόριος ὁ Θεολόγος λέγει ὅτι «παραπληκτήσωμεν ἄμφω εἰς Θεοῦ μυστήρια παρακύπτοντες» (Θεολογ. 5, 8). Θά τρελλαθοῦμε μυστήρια Θεοῦ ἐρευνῶντες.

Ἡ Ψυχή ὑπάρχει καί κατά ἕνα ἀνερμήνευτο, θεῖο  τρόπο συνεδέθη ἀπό τό Θεό μέ τό σῶμα καί ὁ ἄνθρωπος ζωοποιεῖται, ζῆ καί δρᾶ. Ὁ χωρισμός ἐπιφέρει τόν Θάνατον. Ὁ ἄνθρωπος ὀφείλει νά περιποιῆται τό φθαρτόν σῶμα, ὡς Ναόν τοῦ ἐν ἡμῖν

Ἁγίου Πνεύματος. Ἀλλά πάνω ἀπό ὅλα ὀφείλει νά φροντίζῃ τήν ἀθάνατη ψυχή του. Νά τήν διατηρῇ καθαρή, ἄμωμη. Νά τήν γυμνάζῃ εἰς εὐσέβειαν. Νά τήν τρέφει μέ τόν ἐπιούσιον, μέ τόν ἐπί τῆς οὐσίας ἄρτον, τόν ἄρτον τῆς ζωῆς, τόν ἄρτον τόν ἀληθινόν. Καί ἄρτος τῆς ζωῆς εἶναι ὁ Χριστός. Αὐτός εἶναι ὁ ἄρτος τοῦ Θεοῦ, ὁ καταβαίνων ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καί ζωήν διδούς τῷ κόσμῳ» (Ἰωάν. στ΄ 33,48-50). Ὀφείλουμε δέ ὅλοι νά καταλάβουμε καλά ὅτι δέν ζῇ ὁ ἄνθρωπος μόνον μέ τό καθημερινό ψωμί, «Οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλά ἐπί παντί ῥήματι ἐκπορευομένῳ διά στόματος Θεοῦ» (Ματθ. δ΄ 4). Καθαρή τροφή, τρυφή καί ἀπόλαυσις τῆς ψυχῆς, ἵαμα καί θεραπεία τῆς ψυχῆς εἶναι ὁ πανάγιος λόγος τοῦ Θεοῦ. Καί ἐπιμέλεια, ἀναγκαία φροντίδα τῆς ψυχῆς σημαίνει νά φροντίζουμε ἡ ψυχή νά εὑρίσκεται ἐπί τῆς Ὁδοῦ τῆς ὄντως ζωῆς, ἐπί τῆς Ὁδοῦ  τῆς τέλειας ἀγάπης καί νά  ὁδεύῃ ἀπό τό Α πρός τό Ω , νά ὁδεύῃ ἀπό τήν Ἀρχή πρός τό Τέλος, ἀπό τό «κατ’ εἰκόνα» εἰς τό «καθ’ ὁμοίωσιν», ἡ εἰκών  νά ὁμοιάσῃ μέ τό πρωτότυπον. Ἡ γυμνασία εἰς εὐσέβειαν, ἡ ἐπιμέλεια  ἡ φροντίδα τῆς ψυχῆς, σκοπόν ἔχει τήν τελείωσιν. Νά τελειωθῇ στήν ἀγαθότητα ,στήν ἀγάπη καί  εἰς τάς ἀρετάς.

Ὁ ἄφρων πλούσιος τῆς παραβολῆς καί πολλοί ἄφρονες, ἄμυαλοι σάν κι’ αὐτόν, νομίζουν ὅτι ἐπιμέλεια τῆς ψυχῆς σημαίνει νά παραμένουν «δέσμιοι τῆς γῆς», ἐμπεπηγμένοι εἰς ἰλύν βυθοῦ , βαρυκάρδιοι τῇ γῇ προσηλωμένοι, κακίαν διώκοντες, πονηρίαν μετιόντες ταῖς ἡδυπαθείαις κατασηπώμενοι. Γιά τούς ἄφρονες ἐπιμέλεια τῆς ψυχῆς σημαίνει νά γκρεμίζουν τίς παλιές ἀποθῆκες καί νά κτίζουν καινούργιες, μεγαλύτερες, νά τίς γεμίζουν μέ πολλά ὑλικά ἀγαθά καί νά λένε στήν Ψυχή τους, σάν τόν ἄφρονα πλούσιο: «Ψυχή, ἔχεις πολλά ἀγαθά κείμενα εἰς ἔτη πολλά· ἀναπαύου, φάγε, πίε, εὐφραίνου» (Λουκ. ιβ΄ 19).

Υἱοί τῆς Ἀφροσύνης, ἔτσι φροντίζετε τήν ἀθάνατη ψυχή σας; Τρέφεται ἡ ψυχή μέ σιτάρι, κριθάρι, βρώμη καί ἀραβόσιτο; Θεραπεύεται ἡ ψυχή μέ ψυχοφάρμακα, μέ ἀγχολυτικά Χάπια καί καί ἄλλα παρόμοια; Φροντίζει κανείς τήν ψυχή του καί τήν ὁδηγεῖ στήν τελείωσι μέ τήν ἀγχώδη βιοτική μέριμνα, γιά τήν ἀπόκτησι περισσότερων ὑλικῶν ἀγαθῶν, γιά τόν ἑαυτό του, μέ τό Θησαυρισμό στή γῆ; Δέν γνωρίζει ὁ ἄφρων ὅτι ἔτσι δέν φροντίζεται ἡ ψυχή ἀντίθετα βυθίζεται στό Βόρβορο τῆς ὕλης καί ὁδηγεῖται στόν αἰώνιο θάνατο; Δέν γνωρίζει ὅτι πάντα ματαιότης τά ἀνθρώπινα, καί ὅτι τά πάντα εἶναι κόνις, πάντα τέφρα, πάντα σκιά καί ὅτι ἐπελθών γάρ ὀ Θάνατος ταῦτα πάντα ἐξηφάνισται;

Ὁ Χριστός στήν παραβολή τοῦ ἄφρονος πλουσίου λεγει: «Ἄφρον, ταύτῃ τῇ νυκτί τήν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπό σοῦ, ἅ δέ ἡτοίμασας τίνι ἔσται;» καί τονίζει ἔτσι συμβαίνει στόν καθένα πού δέν φροντίζει σωστά καί κατά Θεόν τήν ψυχή του: «Οὕτως ὁ θησαυρίζων ἑαυτῷ καί μή εἰς Θεόν πλουτῶν» (Λουκ. ιβ΄ 20-21).

Ἕνας καί μοναδικός εἶναι ὀρθός τρόπος φροντίδος τῆς ψυχῆς, ἕνας εἶναι ὁ δρόμος. Κι’ αὐτός εἶναι ὁ Χριστός, πού εἶναι ἡ Ὁδός καί ἡ Ἀλήθεια, ἡ Ἀνάστασις καί ἡ ζωή, τό Φῶς καί ἠ εἰρήνη τοῦ κόσμου. Καί ὁ Χριστός, ὁ μονογενής Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ ἔγινε καί τέλειος ἄνθρωπος, καί τό λόγο καί τή ζωή Του καί με τή Σταυρική Του Θυσία καί τήν Ἀνάστασί Του, χάραξε τό δρόμο, γιά τήν ἐπιμέλεια καί τελείωσι τῆς ψυχῆς. Ἕγινε τύπος καί ὑπογραμμός, Παράδειγμα σέ ὅλους μας.

Καί μᾶς καλεῖ νά Τόν μιμηθοῦμε, νά ἀκολουθήσουμε τά ματωμένα Χνάρια Του καί νά φθάσουμε ἀπό τό «κατ’ εἰκόνα» εἰς τό «καθ’ ὁμοίωσιν».

Ἡ σωστή, λοιπόν, ἐπιμέλεια εἶναι νά ἀποδεχθοῦμε τήν πρόσκλησι τοῦ Χριστοῦ καί μέ πνεῦμα αὐταπαρνήσεως καί αὐτοθυσίας, ἀφοῦ πρῶτα, μέ τή θέλησί μας, ἀπαρνηθοῦμε τόν κακό μας ἑαυτό, ἀφοῦ ἀπεκδυθοῦμε τόν παλαιόν ἄνθρωπον, τόν φθειρόμενον κατά τάς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης καί ἐνθυθοῦμε τόν Νέον, τόν ἐπουράνιον ἄνθρωπον, τόν Χριστόν, ἀφοῦ καθαρίσουμε τήν ψυχή μας ἀπό κάθε ὑλική καί ἀκάθαρτη ἡδονή, νά σηκώσουμε τό σταυρό μας, νά κάνουμε πρᾶξι τό Εὐαγγέλιον τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ καί ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ καί, ὡς κλητοί, ἐκλεκτοί,  πιστοί καί ἄμωμοι, νά ἀκολουθοῦμε τό Ἀρνίον ὅπου ἄν ὑπάγῃ. Νά θυσιάζουμε τή ζωή μας γιά τό Χριστό καί τό Εὐαγγέλιόν Του, γιά νά σώσουμε τήν ἀθάνατη ψυχή  μας, γιά τήν ὁποίαν δέν ὑπάρχει ἀντάλλαγμα, καί χάριν τῆς ὁποίας ὁ Χριστός ἐσταυρώθη καί Ἀνέστη καί ἡρπάγη πρός τόν Θεόν καί πρός τόν Θρόνον Αὐτοῦ.

«Πρόσεχε», λοιπόν, «σεαυτῷ, μή γένηται ῥῆμα κρυπτόν ἐν τῇ καρδίᾳ σου  ἀνόμημα» (Δευτερ. ιε΄ 9).
Ἕνας ἐνσυνείδητος αὐτοέλεγχος θά σέ ὁδηγήσῃ σέ αὐτογνωσία. Τότε θά διαπιστώσῃς ἐάν πραγματικά φροντίζῃς σωστά τήν ἀθάνατη ψυχή σου. Ἐάν διαπιστώσῃς ὅτι ἡ συμπεριφορά σου εἶναι προβληματική, ἔχεις χρέος ἔγκαιρα νά προσπαθήσῃς, μέ τή χάρι τοῦ Θεοῦ, νά τροποποιήσῃς τήν προβληματική σου συμπεριφορά καί νά τή θεραπεύσῃς σύμφωνα μέ τήν εἰκόνα τοῦ ἐπουρανίου, σύμφωνα μέ τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, ὅς ἐστιν εἰκών τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου» (Κολασ. α΄ 15). Πρόσεχε, λοιπόν στόν ἑαυτό σου.

«Πρόσεχε σεαυτῷ, τοὐτέστι τῇ ψυχῇ σου. Ταύτην κατακόσμει, ταύτης ἐπιμελοῦ...  Πρόσεχε οὖν σεαυτῷ, τοὐτέστι·  πανταχόθεν σεαυτόν περισκόπει. Ἁκοίμητον ἔχε πρός τήν σεαυτοῦ φυλακήν τό τῆς ψυχῆς ὄμμα. «'Eν μέσῳ παγίδων διαβαίνεις... Πρόσεχε, λοιπόν, στόν ἑαυτό σου. Ὑπερόρα σαρκός, παρέρχεται γάρ· ἐπιμελοῦ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτου... Πρόσεχε, οὖν σεαυτῷ, ἵνα προσέχῃς Θεῷ· Αὐτῷ ἡ δόξα καί τό κράτος εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν» (Μεγ. Βασιλ. εἰς τό  «Πρόσεχε σεαυτῷ» ΒΕΠΕΣ 54, 28-37).

ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ