ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

Ὕμνος εἰς Θεόν

«Ὦ πάντων ἐπέκεινα!
Τί γάρ θέμις ἄλλο σέ μέλπειν;
Πῶς λόγος ὑμνήσῃ σε;
Σύ γάρ λόγῳ οὐδενί ρητός.
Πῶς νόος ἀθρήσει σε;
Σύ γάρ νόῳ οὐδενί ληπτός.
Μοῦνος ἐών ἄφραστος·
ἐπεί τέκες ὅσσα λαλεῖται.
Μοῦνος ἐών ἄγνωστος·
ἐπεί τέκες ὅσσα  νοεῖται.
Πάντα σε καί λαλέοντα καί
οὐ λαλέοντα  λιγαίνει.
Πάντα σε καί νοέοντα καί
οὐ νοέοντα γεραίρει.
Ξυνοί γάρ τε πόθοι, ξυναί δ’ ὠδῖνες ἁπάντων
ἀμφί σέ· σοί δέ τά πάντα προσεύχεται· εἰς σέ
δέ πάντα σύνθεμα σόν νοέοντα λαλεῖ σιγόμενον ὕμνον. Σοί ἑνί πάντα μένει· σοί δ’ ἀθρόα πάντα θοάζει.
Καί πάντων τέλος ἐσσί, καί εἷς, καί πάντα,
καί οὐδείς, οὐχ  ἕν ἐών, οὐ πάντα· πανώνυμε,
πῶς σε καλέσσω, τόν μόνον ἀκλήϊστον;
Ὑπερνεφέας δέ καλύπτρας
Τίς νόος οὐρανίδης εἰσδύσεται; 
Ἵλαος εἴης, ὦ πάντων ἐπέκεινα!
Τί γάρ θέμις ἄλλο σε μέλπειν;»
(Γρηγ. τοῦ Θεολόγου, ΒΕΠΕΣ 61,53, 8-24).

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἔκθαμβος στέκεται μπροστά στό «ὑπέρ λόγον καί ἔννοιαν» μυστήριον τῆς τριαδικῆς Θεότητος. Ἵσταται ἄφωνος, μπροστά στόν  πάντων ἐπέκεινα, Τόν πέραν καί πάνω ἀπό ὅλα, μπροστά στόν Πρῶτον, Τόν Ὑπέρτατον Νοῦν, μπροστά στό ὑπέρτατον Ἀγαθόν (Bene supremo), μπροστά στήν Ἀξία τῶν Ἀξιῶν. Ἵσταται ἐκστατικός μπροστά στόν πάνσοφον καί Παντοδύναμον Δημιουργόν τοῦ σύμπαντος. Τό ὑπερκόσμιον Πρόσωπον, ὁ Θεός, ὁ πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν, ὁ ἀεί Ὤν, ἡ αἰωνία ὕπαρξις, εἶναι φανερόν ὅτι ὑπάρχει, «τί δέ ἐστι κατ’ οὐσίαν καί φύσιν, ἀκατάληπτον τοῦτο παντελῶς καί ἄγνωστον». Εἶναι  ἀπρόσιτος, ἀόρατος  καί ἀκατάληπτος. Ἡ νοητική ἱκανότης τοῦ ἀνθρώπου ἀδυνατεῖ νά προσεγγίσῃ καί ἐπαξίως νά ὑμνήσῃ τόν «πάντων ἐπέκεινα».

 Ὁ ἱερός Γρηγόριος, στόν «ὕμνον του εἰς Θεόν», μπροστά στό  ἄπειρον  μεγαλεῖον τοῦ παντάνακτος Θεοῦ, κατάπληκτος ἀναφωνεῖ:

Ὦ πάντων ἐπέκεινα!  Ὦ Σύ, Θεέ μου, πού εἶσαι πέραν καί πάνω ἀπό ὅλα!

Μέ ποιό ἄλλο ὄνομα ἐπιτρεπτό καί ταιριαστό μπορῶ νά Σέ ψάλλω, χωρίς νά προσβάλλω
τή θεϊκή Σου μεγαλειότητα;
Πῶς νά Σέ ὑμνήσῃ ὁ ἀδύναμος λόγος μας;
Ἐσένα κανένας λόγος δέν μπορεῖ νά φτάση καί νά ἐκφράσῃ τό μεγαλεῖον Σου.
Σύ, Κύριε, εἶσαι ἀκατάληπτος, κανείς ἀπολύτως νοῦς δέν μπορεῖ νά Σέ ἀντιληφθῆ.
Πῶς νά Σέ συλλάβῃ ὁ νοῦς μας;
Δέν Σέ χωράει ὁ νοῦς μας.
Σύ εἶσαι ἀπρόσιτος στήν ἀνθρώπινη σκέψι.
Σύ εἶσαι ἄφραστος, ἀνέκφραστος, ἀφοῦ Σύ γέννησες ὅσα μπορεῖ νά περιγράψῃ ὁ λόγος μας. Μόνος Σύ μένεις ἄγνωστος, ἀφοῦ γέννησες ὅσα προσεγγίζει ἡ σκέψι μας.
Ὅσα ὁμιλοῦν καί ὅσα δέν ὁμιλοῦν, ὅλα Ἐσένα, ὕψιστε, σέ καλοῦν καί μέ λυγερή φωνή Ἐσένα ὑμνοῦν. Ὅλα τά λογικά καί τά ἄλογα ὄντα Ἐσένα δοξάζουν.
Κοινοί δηλαδή εἶναι οἱ πόθοι, κοινές εἶναι 
καί οἱ ὠδῖνες, μία εἶναι ὅλων μας ἡ λαχτάρα καί στρέφεται γύρω ἀπό Σένα, πανάγαθε! 
Τα πάντα σέ Σένα προσεύχονται. 
Ὅλα σέ Σένα, νοοῦντες τήν ἁγίαν σύνθεσιν τῆς Τριαδικῆς Θεότητος,  σιωπηλόν, νοερόν ψέλνουν ὕμνον.
Κοντά Σέ Σένα, τόν Ἕνα, μένουν τά πάντα. Σέ Σένα δέ ὁμαδικά τά  πάντα καταφεύγουν καί κουρνιάζουν κοντά Σου.
Καί ὁ σκοπός ὅλων εἶσαι σύ, καί ἐνῶ εἶσαι Ἕνας, συγχρόνως εἶσαι τά πάντα καί οὐδείς.
Εἶσαι ἀπροσδιόριστος. Δέν εἶσαι οὔτε ἑνα ἀπό αὐτά, οὔτε τά πάντα· Ἐσένα πού ἔχεις ὅλα τά ὀνόματα, πανώνυμε, πῶς Ἐσένα, πού εἶσαι ἀνοικτός σέ ὅλα, τόν ἀνώνυμον πῶς νά Σέ καλέσω; Μέ ποιό ὄνομα νά Σέ ὀνομάσω;

Ποιός νοῦς κάτοικος τοῦ οὐρανοῦ  μπορεῖ νά εἰσέλθῃ  καί νά κατανοήσῃ τόν ὑψούμενον ὑπέρ τά καλύμματα τῶν νεφελῶν;

Γίνε ἴλεως, Κύριε.
Ὦ, Σύ, πού ἵστασαι πέραν καί πάνω ἀπό ὅλα, μέ ποιό ἄλλο ὄνομα ἐπιτρεπτό καί ταιριαστό μπορῶ νά Σέ ψάλλω, χωρίς νά προσβάλω τή θεϊκή Σου μεγαλειότητα!