ΠΕΡΙ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗΣ, ΙΒ.

« Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοί ἐλεηθήσονται». 12ο΄

«Μή γνώτω ἡ αριστερά σου

τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου» (Ματθ. στ΄3).

«Σύ ὅμως ὅταν κάνῃς ἐλεημοσύνη πρόσεχε νά μή μάθῃ τό ἀριστερό σου χέρι τί κάνει τό δεξί σου χέρι. Μή θελήσης νά γίνη γνωστή   ἡ ἐλεημοσύνη σου. Γιά νά μείνῃ ἡ ἐλεημοσύνη σου στά κρυφά. Καί ὁ Πατέρας σου πού βλέπει στά κρυφά. Αὐτός, πού ἐρευνᾶ καί γνωρίζει καλά τά βάθη τῆς καρδιᾶς σου, θά σοῦ δώσῃ τήν ἀμοιβή σου στά φανερά.

Μήν ἀφήσῃς τή φιλοδοξία, τήν κενοδοξία, τήν ἀνθρωπαρέσκεια νά μολύνουν τήν καρδιά σου. Φύλαξε καθαρή  τήν ψυχή σου ἀπό τά ὀλέθρια αὐτά πάθη.

Ἀγάπησε μέσ’ ἀπό τά βάθη τῆς ψυχῆς σου τό Θεό καί τό συνανθρωπό σου. Συγχώρησε τά λάθη τά λάθη του. Θεράπευσε τίς ἀνάγκες του, χωρίς νά περιμένῃς ἀνταπόδωσι, ἤ ἐπαίνους ἀπό τούς ἀνθρώπους.

Στήριξε, συνέτισε, φώτισε, ἐξαγίασε, σκόρπισε τόν ψυχικό, τόν πνευματικό καί τόν ὑλικό  πλοῦτο, πού σοῦ χάρισε ὁ Θεός, σέ ὅσους ἔχουν ἀνάγκη, «ἐν τῷ κρυπτῷ», χωρίς τυμπανοκρουσίες καί φαμφάρες, ἀθόρυβα, στά κρυφά.

Καί ὁ οὐράνιος Πατέρας, πού βλέπει, θά εὐλογήσῃ τά ἔργα σου, χωρίς ἐσύ νά ἐπιδιώκῃς κάτι τέτοιο. Θρέψε τούς πεινῶντας, πότισε τούς διψασμένους, ντῦσε τούς γυμνούς ὑλικά, ἠθικά ἤ πνευματικά.

Ἐλευθέρωσε   τούς αἰχμαλώτους καί τούς φυλακισμένους  ἀπό ὁποιαδήποτε ἄδικη  αἰχμαλωσία ἤ φυλακή. Ἐλευθέρωσε  τούς  συνανθρώπους σου ἀπό τήν ἄγνοια, ἀπό τήν ἀμάθεια, ἀπό τήν ἀνέχεια, ἀπό τή στέρησι, μέ ἱλαρότητα καί ἀνιδιοτέλεια.

Αὐτό εἶναι τό αἴτημα τῆς ἀγάπης καί τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ.

Κάμε τήν ἐπίσκεψί σου σέ κάθε συνάνθρωπό σου, πού ἔχει ἀνάγκη, σάν τόν Ἰησοῦ, ἁπλά ἀθόρυβα, μέ γλυκύτητα,

μέ ἁπαλότητα, στοργή καί τρυφερότητα. Ἔλα κοντά καί δρόσισε, μέ τή χάρι σου, τόν ἐμπερίστατο ἀδελφό καί κάθε πονεμένο, «ὡς αὔρα λεπτή». Καί «μή γνώτω ἡ ἀριστερά σου, τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου». Αὐτός εἶναι ὁ Κανόνας.

Βασική προϋπόθεσις τῆς κατά Χριστόν ἐλεημοσύνης εἶναι ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖον γίνεται. Χάνει ὁλότελα τήν ἀξία της ὅταν δέν γίνεται μέ τό σωστό τρόπο.

Σκοπός τῆς ἐλεημοσύνης εἶναι νά θεραπεύσῃ τίς πληγές τῶν ἀδελφῶν, ὄχι νά τίς κακοφορμίσῃ, νά ἁπαλύνῃ τόν πόνο, νά σπογγίσῃ τά δάκρυα, νά λύσῃ καί νά ἐξαφανίσῃ τά προβλήματα, νά δώσῃ χαρά καί νά ἀνακουφίσῃ.

Ἐάν μέ τόν τρόπο μας φέρουμε ἀναστάτωσι καί ταραχή στήν ψυχή τοῦ συνανθρώπου μας, ἐάν, προκειμένου νά προβάλλουμε τόν ἑαυτό μας, τόν διαπομπεύουμε, τότε τόν τραυματίζουμε, κουρελιάζουμε τήν ἀξιοπρέπειά του καί

τήν προσωπικότητά του. Τότε ἡ προσφορά μας δέν εἶναι ἐλεημοσύνη, ἀλλά κακία. Οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι ἔλεγαν ὅτι «τό καλόν οὐκ ἔστι καλόν, ἐάν μή καλῶς γένηται».

Στό Ματθ. στ΄ 1-4 ὁ Κύριος καθορίζει ἐπ’ ἀκριβῶς πῶς πρέπει νά γίνεται ἡ ἐλεημοσύνη, πότε γίνεται δεκτή καί εὐάρεστη  στό Θεό, πού εἶναι ὀ μόνος Ἐλεήμων καί Φιλάνθρωπος.

Ὁ Ἀπόστολος  Παῦλος παρακαλεῖ τούς ἀδελφούς νά προσφέρουν πρόθυμα καί μέ ἁπλοχεριά τή βοήθειά τους σέ κείνους, πού ἔχουν ἀνάγκη. Νά προσφέρουν τήν ἀγάπη τους μέ τέτοιο τρόπο, ὥστε νά εἶναι ἀγαθοεργία. Νά προσφέρουν τήν ἐλεημοσύνην τους «ὡς εὐλογίαν καί μή ὡς πλεονεξίαν». Προτρέπει τούς πιστούς καί λέγει: «Ἕκαστος καθώς προαιρεῖται τῇ καρδίᾳ» ἄς προσφέρει τή βοήθειά του, «μή ἐκ λύπης ἤ ἐξ ἀνάγκης». Καί τονίζει:  «ἱλαρόν γάρ δότην ἀγαπᾷ ὁ Θεός» (Β΄Κορινθ. θ΄ 5-7), χωρίς νά γνωρίζει διόλου ἡ ἀριστερά τῆς δεξιᾶς τό ἔργον. Ὁ Ὠριγένης δέ πολύ σωστά τονίζει ὅτι «τό δεξιόν καί καθῆκον ἔργον γινώσκει ἡ ἀριστερά ὅτε μολύνεται ὑπό φιλοδοξίας» (Εἰς Ματθ. Ἀπόσπ. 115 ἐν ΒΕΠΕΣ 14, 267, 28-30).

Ὁ Μέγας Βασίλειος λέγει ὅτι «ὁ εὐτρεπίζων ἑαυτόν τῷ πατρί τῷ βλέποντι ἐν τῷ κρυπτῷ (αὐτός πού προετοιμάζει τόν ἑαυτόν ὅπως θέλει ὁ πατέρας πού βλέπει στά κρυφά) καί προσευχόμενος καί πάντα πράσσων οὐ πρός τό θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις (αὐτός πού προσεύχεται καί κάνει τά πάντα ὄχι πρός τό θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις) ἀλλά πρός τό μόνῳ φανερωθῆναι Θεῷ· οὗτος ἔχει πᾶσαν τήν δόξαν ἔσωθεν» (Ὁμιλ. Εἰς Ψαλμ. ΜΔ΄ ΒΕΠΕΣ 52,104, 1-4).

Ὁ Θεόφιλος Ἀντιοχείας (πρός Αὐτόλυκον Γ΄14) λέγει ὅτι τό Εὐαγγέλιον διδάσκει «τούς ποιοῦντας τό ἀγαθόν μή καυχᾶσθαι, ἵνα μή ἀνθρωπάρεσκοι ὦσιν. Μή γνώτω γάρ, φησίν, ἡ χείρ σου ἡ ἀριστερά, τί ποιεῖ ἡ χείρ σου ἡ δεξιά» (ΒΕΠΕΣ 5, 58, 18-21).

Ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς (Στρωματεῖς Δ΄ κεφ. XXII) σημειώνει: «Ἐάν ποιήσῃς, φησίν, ἐλεημοσύνην, μηδείς γινωσκέτω, καί ἐάν νηστεύσῃς, ἄλειψαι, ἵνα ὁ Θεός μόνος γινώσκῃ, ἀνθρώπων δέ οὐδέ εἷς, ἀλλ’ οὐδέ αὐτός ὁ ἐλεῶν ὅτι ἐλεεῖ, γινώσκειν ὀφείλει· ἔσται γάρ  οὕτω ποτέ μέν οἰκτίρμων, ἄλλοτε δέ οὔ. Ἐπάν δέ ἐν ἕξει ποιήσῃ τό εὐεργετητικόν, φύσιν ἀγαθοῦ μιμήσεται· ἡ δέ διάθεσις καί φύσις ἔσται καί συνάσκησις. Οὐ δεῖ δέ ἀρθέντας μετατεθῆναι, ἀλλά βαδίζοντας ἀφικέσθαι οἷς δεῖ,  διά πάσης τῆς στενῆς διελθόντας ὁδοῦ· τοῦτο γάρ ἐστι  τό ἑλκυσθῆναι ὑπό τοῦ πατρός, τό ἄξιον γενέσθαι τήν δύναμιν τῆς χάριτος παρά τοῦ πατρός λαβεῖν <καί> ἀκωλύτως ἀναδραμεῖν· κἄν μισῶσι τόν ἐκλεκτόν τινες,  οἶδεν οὗτος τήν ἄγνοιαν αὐτῶν, οἰκτείρων τῆς ἀμαθίας τήν γνώμην αὐτῶν. Εἰκότως οὖν ἡ γνῶσις αὕτη ἀγαπᾷ καί τούς ἀγνοοῦντας διδάσκει τε καί παιδεύει τήν πᾶσαν κτίσιν τοῦ Παντοκράτορος Θεοῦ

τιμᾶν» (ΒΕΠΕΣ  8, 97, 21-34).

«Προσέχετε τῆν ἐλεημοσύνην ὑμῶν...». Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος λέγει ὅτι ὁ Μονογενής Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ μᾶς συμβουλεύει «μή ποιεῖν τήν ἐλεημοσύνην ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων· οὐχ ἵνα μέλλωμεν περιστέλλεσθαι τούς ἀδελφούς ἐν τῷ εὖ ποιεῖν τοῖς δεομένοις· ἀλλ’ ἵνα μή μέλλωμεν θηρεύειν παροῦσαν δόξαν κατά τούς κενοδόξους Φαρισαίους·  ἐκδέχεσθαι δέ μᾶλλον παρά Θεοῦ τήν ἀμοιβήν ἐν τῷ μέλλοντι τῆς πιστῆς καί περισπουδάστου ἐλεημοσύνης, ὅς καί χαίρει οὐ τοσοῦτον ἐπί τό δόματι, ὅσον ἐπί τῇ πλουσίᾳ καί ἀγαθῇ  προαιρέσει τοῦ μεταδιδόντος, ὡς  ἔστι πληροφορηθῆναι ἐκ τῆς πενιχρᾶς χήρας  βαλούσης τά δύο λεπτά εἰς τό γαζοφυλάκιον» (Ἀμφιβαλόμενα,Ἑρμην. Εἰς Ματθ. ΒΕΠΕΣ 35,23,1-9).

Καί συνεχίζει ὁ Μέγας Ἀθανάσιος: «Σοῦ δέ ποιοῦντος ἐλεημοσύνην, μή γνώτω», φησίν, «ἡ ἀριστερά χείρ τί ποιεῖ ἡ δεξιά». Τοὐτέστι μή εἰδέναι (δηλαδή νά μή ξέρουν) τά τῆς σαρκός θελήματα τήν σκέψιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος...» ( ΒΕΠΕΣ 35,23, 10 ἑξ.).

Ὅταν τό πάθος τῆς κενοδοξίας κυριεύσῃ τόν ἄνθρωπον, τόν καθυποβάλλει στήν ἰδέα πώς εἶναι δίκαιος καί πώς ὅλα του τά ἔργα εἶναι καλά, καί τόν κατεξευτελίζει.

« Ἡ κενοδοξία τόν αὐτήν ἔχοντα ὑποβάλλει καί χλευάζει, δίκαιον ἑαυτόν λογίζεσθαι, μή ἐννοῶν τά κακά· ἀλλά πολλάκις μόνον καλά ποιεῖν» (Ὠριγ.  Εἰς Παροιμ. ΚΔ΄ ΒΕΠΕΣ 16,217,29-31).

Χρειάζεται προσοχή, ὥστε νά μή ἐπιτρέπομε νά εἰσέρχεται στήν ψυχή μας τό βρωμερό αὐτό πάθος τῆς κενοδοξίας. Ὁ καθένας μας ὀφείλει νά διέρχεται τήν ζωήν αὐτοῦ εὐεργετῶν «ἐν τῷ κρυπτῷ», καί νά μή μολύνεται ἡ ψυχή μας καί τά ἔργα μας  ἀπό τήν ἀνθρωπαρέσκεια καί τήν  κενοδοξία. Ὅ,τι κάνουμε να τό γνωρίζῃ μόνον ὁ Θεός, ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ.

Ἐπειδή δέ ὁ Θεός εἶναι καρδιογνώστης, εἶναι ὀ μόνος, πού μπορεῖ νά κρίνῃ κατά πόσον μία σκέψις ἤ ἕνας λόγος ἤ μια πρᾶξις γίνεται «πρός τό θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις» ἤ ὄχι. Μόνον ὁ Θεός μπορεῖ νά κρίνῃ δίκαια καί νά ἐπαινέσῃ ἤ νά ψέξῃ καί κανείς ἄλλος.

«Μόνος δέ ὁ Θεός οἶδεν ἀξίως καί ἐπαινέσαι τόν ἐπαινετόν καί τοῦ ψεκτοῦ τήν κρίσιν ἀξίως ποιῆσαι, ἐπειδή βλέπει ἐν τῷ κρυπτῷ καί οὐ μόνον τάς πράξεις, ἀλλά καί τούς λογισμούς· γυμνή γάρ αὐτῷ τῶν πραγμάτων ἡ φύσις θεωρεῖται καί ὁ σκοπός κατανοεῖται» (Ὠριγ. Εἰς τό κατά Λουκ., Ὁμιλ. Β΄ ΒΕΠΕΣ 15, 14, 28-32).

Ὅταν ἡ ἐλεημοσύνη γίνεται ὅπως θέλει ὁ Θεός, τότε ὁ ἐλεῶν εἶναι πράγματι ἐλεήμων καί εἶναι μακάριος καί αὐτός ὁ ἔλεος «εὐνοίας πατήρ, ἀγάπης ἐνέχειρον, σύνδεσμος πάσης φιλικῆς διαθέσεως. Τῆς δέ ἀσφαλείας ταύτης, τί ἄν ἐπινοηθείη κατά τήν ζωήν ὀχυρώτερον;» (Γρηγ. Νύσσης, Εἰς τούς Μακαρισμούς, λόγ. 5^ος, Migne P.G. 44,1253).